Widzę ten gmach więzienny, na którego wieży
Pozostał Orzeł biały, co zdala się śnieży...
A tak Orzeł z unitą razem za kratami
Siedzi, wolności płacze i bije skrzydłami...
Widzę odwach. To mustra. Rozbłysły bagnety,
W odwachu w każde święto mężczyźni, kobiety,
Wszystko w brunatnych guniach pod wartą tu siedzi,
Chwycone od komunji, od kratek spowiedzi. —
Widzę na rynku miasta zatoczone działa...
Biało! tyś dziś czarna żałobą — nie biała!
...Sokołowie[1], od walki świeżej jeszcze wrzący!
Szańcu, jeden z ostatnich za wiarę walczący!
Dotąd mam przed oczyma zakrystję twą ciemną
I starego unitę, co gadał tam ze mną,
Sypiąc łzami z rzęs siwych... Rożnem znała płacze,
Ale takiego — nigdy pewno nie zobaczę!
...O siedleckie, na »piaskach« nieświęcone groby!
Od śmierci wy smętniejsze i sroższej żałoby...
Was nie strzeże krzyż żaden, tylko gałąź licha
Jodłowa na mogile tu owdzie usycha.
Znak to, że przy niechrzczeńców, samobójców dole
Pogrzebano tu gwałtem unickie pacholę...
Cmentarzu, wzgardzie oddan! Ciebie ogrodzono
Wierzbą, w cyfrę Chrystusa, w X stare sadzoną.
I tak widne z daleka sterczą owe kołki,
Symbolem męki znacząc unickie te dołki,
A w pośrodku piołunów zarasta las cały...
Spojrzałam — wielkie rosy, jak łzy, na nich stały.
...Pratulinie![2] Drelowie![3] Włodawo![4] Łomazy![5]
- ↑ Sokołów — m. powiatowe w gub. siedleckiej.
- ↑ Pratulin — w. nad Bugiem w pow. konstantynowskim gub. siedleckiej.
- ↑ Drelów — w. w pow. międzyrzeckim gub. siedleckiej.
- ↑ Włodawa — m. pow. w gub. siedleckiej
- ↑ Łomazy — miasteczko w pow. bialskim gub. siedleckiej. Cztery te miejscowości przytacza poetka jako typowe. Prześladowań i gwałtów dopuszczano się i gdzieindziej, ale najsroższe katusze wycierpiały Włodawa i Łomazy, a w Pratulinie i Drelowie polała się nawet krew męczeńska nieszczęśliwych unitów.
