tuendam Manuductio. Podaje praktyczne uwagi, czerpane z dzieł ojców i kanonów Kościoła, oraz środkach dostąpienia doskonałości kapłańskiej. Jest więc jakby krótką teologją ascetyczną, służyć mogącą równie do czytania, jak rozmyślania, dla tego dotąd jeszcze dziełko to przedrukowywane bywa. 6) Episcopalis sollicitudinis Enchiridion. — Są nadto różne pomniejsze pisma Abellego przeciwko jansenistom, które pokazują w autorze zaciętego antagonistę tej sekty, a wielkiego przyjaciela lazarystów. Ztąd to zapewne ks. missjonarze dzieła jego u nas rozpowszechniali, mianowicie Medytacje, które zaprowadzili w seminarjach, u pp. wizytek i Sióstr miłosierdzia, gdzie się długo utrzymywały. X. S. Ch.
Aben-Esra Abraham ben Meir, zwany zwykle Abenare lub Avenare, pochodził ze znakomitéj rodziny żydowskiej w Toledo. Rok jego urodzenia i śmierci niepewny. Komentarz na księgę Eklesiastes, jak sam pisze, ukończył on 1140 r. Żył więc w połowie XII w. Był uczniem sławnego Judy Hallevi, autora księgi Cosri i współczesnym jeszcze Maimonidesowi, od którego wysoce był ceniony. Podróżował po wielu krajach Europy, długo przebywał w Palestynie i w 75 r. życia um. na wyspie Rodus. Znał dobrze hebrajski i arabski język i odznaczał się jako grammatyk, filozof, poeta, astronom, lekarz, kabalista, a szczególniej jako egzegeta. Pod tym ostatnim względem prace jego więcej są cenione niż pisma Jarchi, albowiem styl jego jest jaśniejszy i poprawniejszy, a wykład mniej zapełniony rabińskiemi bajkami. W ogóle idzie on za tradycją i prawowiernością rabińską, niekiedy jednak pozwala sobie na wycieczki krytyczne, tak np. podaje w podejrzenie autentyczność niektórych miejsc Pentateuchu. Jego Komentarze wielokrotnie były drukowane, już to razem z rabińskiemi wydaniami Biblji, już to oddzielnie z łacińskiém obok tłumaczeniem. Inne jego pisma doczekały się też wielu wydań. Cf. Chr. Wolf. Bibl. hebraea. (Welte).
Abgar. Pomiędzy apokryfami chrześcijańskiemi jedno z pierwszych miejsc zajmuje korrespondencja króla Abgara i Chrystusa. Książe ten, lennik Rzymian, panował nad Osrhoeną, częścią Mezopotamji, i miał swoją rezydencję w Edessie. W archiwach właśnie tego miasta, historyk Euzebjusz, bp. cezarejski, znalazł na początku IV wieku niektóre dokumenta w języku syryjskim, zawierającą ową korrespondecję, a uważał je za tak ważne, że je przetłumaczył na język grecki i pomieścił w swojej historji kościelnej (l. 1. cap. 13). Z pewnymi odmianami i przydatkami pomieścił też tę korrespondencję armeński historyk Mojżesz z Choreny w V wieku. Zazwyczaj przydają Abgarowi (Abgar od Arag (wielki) i Air (człowiek), przydomek Uchamo, czarny; przydomku tego nie ma u Euzebjusza i Mojżesza, ale u jakobickiego (syryjskiego) patrjarchy Djonizego Telemareńskiego VIII wieku (Assemani, Bibl. orient. Clement. t. 1 p. 420) i u Grzegorza Barhebreusa (Abulfaradża), syryjskiego pisarza XIII wieku (Assem. l. c. t. 3 p. II p. X), z objaśnieniem, że tak nazwany był z powodu trądu. Rufin zaś, w swojém tłumaczeniu historyi kościelnej Euzebjusza, nazywa go synem Uchaniae, lub podług innych manuskryptów Uchame. Zresztą Abgar nie jest nazwiskiem tej jednej tylko osoby, ale zbiorową nazwą wielu panujących Osroeńskiego królestwa w Edessie, pomiędzy którymi, już przed naszym Abgarem Uchama, czterech innych tak się nazywało. Nasz Abgar, chorobą długą znękany, miał wysłać posła i list do Chrystusa, z prośbą, aby Zbawiciel do niego przyszedł i uleczył go. Chrystus zaś odpowiedział (podług Mojżesza z Choreny, odpisał Apostoł Tomasz
