prand (ob.) bawił w Konstantynopolu, cesarz Nicefor r. 968 poszedł na wojnę do Syrji, spodziewając się podbić ten kraj (Liudpr. Legatio. § 39). Opuszczamy wiele innych, znanych tylko z podania, a przyjdziemy do ważniejszych apokr. St. Test. O niektórych, np. o księgach III i IV Ezdrasza, Enocha, III i IV Machabejskich mówić będziemy pod oddzielnemi artykułami. — §. 4. Testamenty Patriarchów: jeden — trzech, drugi — dwunastu. a) O pierwszym wiemy tylko z Constitutiones (ob.) Apostolicae l. VI c. 16. Domyślają się, że nosił na sobie imiona patrjarchów: Abrahama, Izaaka i Jakóba. b) Drugi testament, czyli raczej Testamenty dwunastu patrjarchów (synów Jakóba), już znane były Orygenesowi (Homil. 15. in Josu). Dawniejsi krytycy osądzili, że to jest płód żyda hellenisty, nawróconego do chrześcjanizmu, przy końcu I w. po Chr. Autor bowiem powołuje się na Enocha (ob.), więc od pseudo-Enocha jest późniejszym; nadto, ma wyrażenia takie, które tylko chrześcijaninowi zdają się być właściwe. Inne zaś miejsca przedstawiają opinje wspólne z żydami owego czasu. Niektórzy dowodzili, że pisał żyd, a potém jakiś chrześcjanin niektóre ustępy powtrącał. Lecz interpolacja krytycznie udowodnić się da. Prawdopodobnie autor należał do sekty nazarejczyków i uło.żył swe dzieło po zdobyciu Jerozolimy przez Tytusa, przy końcu I w. lub na początku II w. Wystawia tu każdego z 12 synów Jakóba, dających przestrogi swym synom i przepowiadających przyszłe ich losy. Tak dawny pomnik jest świadkiem niektórych podań z historji St. Test., i wykładu proroctw w swym czasie. Jeden z rękopismów greckich tego apokryfu ma, że św. Jan Chryz. tłumaczył go z hebr. na grecki. O ile to jest prawdziwém, nie wiadomo. Mateusz Paris. († 1259) w swej Kronice ad an. 1242, et 1252, opowiada, że biskup linkolneński Robert Grossetest (XIII w.) przetłumaczył ten apokryf z gr. na łaciński. Ten przekład był drukowany najprzód osobno (Paris 1549), potem w Orthodoxographa i w Biblioth. Patrum. Tekst grecki wydał najprzód Grabe (w Spicileg), przedrukował go z tłumaczeniem łac. Fabricjusz. Ostatnie wydanie (łac. i angielskie) dał R. Sinker (Testamenta XII Patriarchar., Cambridge, London, 1869), z rozprawą, która potwierdza przytoczone wyżej domysły, względem pochodzenia tych Testamentów. Jest też o nich rozprawa Vorstmann’a, De Testamentor. 12 patriar. origine et pretio, Roterod. 1857. Przekład fr. ap. Migne, l. c. c) — Apocalypsis Mosis zawiera dzieje Adama i Ewy, niby objawione Mojżeszowi. Ślad jej mamy w Descensus Christi ad inferos (rozdz. III), o oliwie z drzewa miłosierdzia, i w Protoevangelium Jacobi (r. XIII). W tym ostatnim apokryfie Józef, odkrywszy stan Marji, mówi: „Nonne in me est recapitulatione consummata historia Adami? quoniam in hora gloriae ejus intravit serpens et invenit Evam solam et decepit eam: sic et revera mihi contigit“. Miejsce ciemne „hora gloriae“ znajdujące się tylko w tekście łacińskim (i późniejszych greckich kodeksach: ob. Thilo s. 223), zepsute może przez dodanie zaimka ejus, objaśnia się z Apocalypsis Mosis § 7 i 17, gdzie opowiada autor, że wąż skusił Ewę tej godziny, kiedy aniołowie, jej stróże, oddalili się od niej, aby pokłonić się Panu[1]. Pierwszy raz wydał (po grecku tylko) Tischen-
- ↑ W Testamencie Adama (wyżej § 3, n. 2) jest podzielona noc na 12 godzin, z których każda wyznaczona jest pewnego rodzaju stworzeniom do od-
