dzo korzystnym (I Cor. 3, 6); lubo z drugiej strony, Koryntczycy z tego powodu podzielili się na stronnictwa: jedni zaczęli więcej wynosić Apollosa, drudzy Pawła (I Cor. 3, 4. 1, 12). A. może tém zniechęcony, opuścił Korynt, a połączył się w Efezie z św. Pawłem (57 r.). Za usilną tegoż Apostoła namową, obiecał udać się później drugi raz do Koryntu (I Cor. 16, 12). Św. Hieronim, Comment. ad. Tit. 3, 13. podaje, iż A. tam udał się rzeczywiście i był biskupem. Według zaś Menelogium (ap. Canisium, Thesaur. monum. II 929) miał być bpem w Dyrrhachium, w Epirze Nowym; a jeszcze według innych, w Cezarei palestyńskiej (ap. Fabricium, Salutaris lux Evang. s. 407). X. W. K.
Apollonja, nazwa wspólna kilku miastom w Europie Azji i Afryce: 1. Wspomniana w Dz. Ap. 17, 1. leży w prowincji macedońskiej Mygdonja, między Amphipolis i Tessaloniką, według Itinerarium Antonini, o 36 mil rzym. od pierwszego, a 30 od ostatniego miasta. — 2. Z przeciwnej strony, nad morzem Adrjatyckiém, była stolicą biskupa, który zależał od metropolity w Dyrrhachium (v. Epidamnus), w Epirze Nowym. W r. 451 na sob. chalcedoń. znajdował się Feliks, biskup „Apolloniae et Bullidis.“ Le Quien, Oriens christ. II 248. — 3. Na tymże soborze był też biskup Apollonji, miasta leżącego na wyspie Krecie, metropolji Gortyna (ib. s. 263), i 4. Apollonji, v. Appolloniady (Apollonias), m. w Karji, prowinc. Azji Mniejszej. — 5. Na synodalnym dekrecie Gennadjusza, patr. kpol, († 471) przeciw symonjakom, podpisany jest bp Apolloniady w Lydji (Azja Mniejsza), leżącej między Sardes a Pergamus; a z synodu chalced. (451 r.) widać, że 6. w tejże Lydji było drugie miasto biskupie, zwane Apollonos hieron. — 7. A. v. Apollonias w Bitynji (też Azja Mniej.), szczycąca się tém, że miał w niej opowiadać Ewangelję św. Marek (Menologium ad d. 25 Junii. Le Quien, Oriens chr. I 613). Biskupa jej widzimy na sob. nicej. I, 325 r. i na synodzie przez Focjusza złożonym r. 879. — Wreszcie 8 Apollonja v. Apollinis civitas, bpstwo w prowincji Tebaidy I, w Egipcie, jak widać z akt soboru efezkiego 431 r. X. W. K.
Apollonja (święta), była we czci wielkiej już w pierwszych wiekach Kościoła. Historję jej męczeństwa opisał św. Djonizy Wielki aleksandryjski, w liście do Fabjusza, biskupa antjocheńskiego. Euzebjusz zamieścił ten list w swojej Historji kościelnej (l. 6, c. 41). Kiedy św. Djonizy zarządzał kościołem w Aleksandrji, r. 249, z poduszczenia pewnego wieszczbiarza, powstało krwawe prześladowanie chrześcjan w jego djecezji, nie zaś w Antjochii, jak mniemają niektórzy historycy. Wielkiej cnoty dziewica Apollonja została także, pomiędzy innemi, na męki wydaną: rozbito jej szczęki i powybijano wszystkie zęby. Podobne męki zadawano i innym męczennikom, jak np. św. Febronji (25 Czerw.), św. Anastazji starszej (28 Paźd.), św. Wenancjuszowi (18 Maja), św. Processowi i Martynjanowi, o których rzymskie Martyrologjum mówi, że im oblicza kamieniami rozbito. Dawne tradycje podają, że i św. Apollonji twarz kamieniami była rozbita. Musiało jednak w cierpieniach tej świętej być coś szczególnego, co je od innych tym podobnych wyróżniało, skoro oddawna czczą ją, jako patronkę od bólu zębów; św. Djonizy nic więcej w tym względzie nie mówi, a opowiada dalej, że tak okrutne obejście nie ustraszyło jej wcale i dla tego przyprowadzono ją do gorejącego stosu, domagając się, aby bezbożne wyrzekła wyrazy. Dziewica zwróciła się do oprawców, ze słowami prośby o ulgę, a gdy ci ją z rąk nieco popuścili, sama rzuciła się w płomienie.
