Arystydes, Aristides, filozof ateński, do chrystjanizmu nawrócony wspólnie z Quadratem (ob.), ok. r. 125 podał Adrjanowi ces. apologję chrystjanizmu (Euseb. H. E. IV 3), z której dziś prawie nic nie mamy. Fragmenta ob. ap. Otto, Corpus apologetar. christ. saec. II, Jena 1872, vol. IX. X. W. K.
Asarhaddon (według I Esd. 4, 2 Asor Haddon), inni czytają Esarhaddon, syn i następca Sennacheryba, króla assyryj. (IV Reg. 19, 37. Isai. 37, 38. Tob. 1, 21—24). Oprócz Pisma św., wspomina o nim Berosus (Euseb. Chron. Arm. t. I p. 41) i Abydenus (l. c. p. 53). Pomniki assyryjskie zowią go Asur-ah-iddin i, oprócz tego, że był synem Sennacheryba, a wnukiem Sargona, opowiadają o nim jeszcze, że zdobył Egipt (i wówczas ta zapewne stolica wyższego Egiptu No-Amon, czyli Teby, uległa owemu straszliwemu losowi, jaki opisuje prorok Nahum 3, 8—10), pobił Tar-ku-u (hebr. Tirhaka, Vulg. Tharaca), króla Etjopji; Manassesa, króla judzkiego, uczynił swym hołdownikiem (cf. II Paral. 33, 11); że poddanych króla Sydonu Abdimilkuta przesiedlił do Assyrji, że wybudował pałac (dla swego syna Asur-bani-habala (Sardanapala) i ustąpił mu swego tronu d. 12 mca Iyyar (Kwietnia v. Maja) r. 668. Panował od r. 681 przed Chr. Według zaś chronologji biblijnej, panowanie A. wypadałoby na rok 713—700. Ob. Schrader, Die Keilinschriften u. d. A. T., Giessen 1872, p. 207, 229, 244.
Asceci chrześcjańscy. Około czasu narodzenia się Chrystusa, ascetyzm dosyć był upowszechniony pomiędzy poganami. Niektórzy ludzie obmierziwszy sobie świat, starali się, celem osiągnięcia cnoty, przygotować się do walk moralnych, na podobieństwo atletów, przez surową powściągliwość w napojach i pokarmach, przez umartwienie zmysłów, ujarzmienie skłonności cielesnych, a zwłaszcza, przez powstrzymanie się od pożycia małżeńskiego. Przygotowanie takie nazywali atleci, a za nimi i owi moralni bojownicy, ascezą. Ci asceci znajdowali się głównie pomiędzy stoikami i obrońcami dogorywającego poganizmu. Nazywano ich goecjanami (tu po części należą egipscy terapeuci). Jednakże ascetyzm jednych i drugich pochodził ze źródła skażonego, i dla tego owoc nie mógł być zdrowy. Stoicy „apatycy“ spostrzegłszy, że wszystkie teorje filozoficzne zakończyły na sceptycyzmie, neopytagoreizmie, albo raczej na najgrubszym sensualizmie, zamierzyli utworzyć szkołę, któraby mogła wywierać wpływ na ogół, odwołując się nie do spekulacji teoretycznych, ale do moralnego uczucia ludu. Że jednak pojęcie cnoty stoickiej było tylko czystą abstrakcją, bez związku z istotnemi prawami życia ludzkiego, przeto życie praktyczne tych mniemanych ascetów zostawało, po największej części, w zupełnej sprzeczności z nadętą pychą ich doktryn: ich obyczaje były straszliwém szyderstwem ich maksym ambitnych, i najczęściej przeciwnym zupełnie obrazem ich wymarzonej doskonałości. U apologetów poganizmu, ascetyzm opierał się na dualizmie, poczytującym za złe istotne materję i wszystko, co z nią ma związek, i dla tego wymagali oni bezwzględnego umartwienia ciała, powściągliwości chuci zmysłowych, ażeby natura duchowa człowieka wyzwolić się mogła z pod natury materjalnej, nie skutkiem czynów, wypływających z wolności moralnej, ale przez pewien rodzaj działania naturalnego, czyli hygieny filozoficznej. W obec tych błędów, prawda chrześcjańska objawiła jasno to, o czém poganizm tylko ciemno i błędnie marzył. Skoro chrystjanizm rozproszył błędy religijne i moralne człowieka, oddanego sobie samemu, i odrodził przez swą łaskę zaćmiony rozum,
