kiedy Biblja kładzie zawiązki małego państwa. Lecz ten Ninus, równie jak jego żona Semiramida, jeśli nie są osobami bajecznemi, to oznaczają osoby historyczne późniejsze. — 2. Assur (Vulg. Assyrja), znaczy kraj założony przez Assura. Z początku było to małe państwo, graniczące od wschodu z Medją, od południa z Babilonją, od zachodu z Mezopotamją, od północy z Armenją. Mówiąc o Assyrji, trzeba odróżnić to jeograficzne jej położenie od stanowiska politycznego, jakie przybrała w VIII w. przed Chr., kiedy dosięgła najwyższego szczytu swej potęgi. Poprzednie jej dzieje od Assura do w. VIII są albo niepewne, albo mało znane. Opierają się głównie na Ktezjaszu[1], Herodocie[2] i Berozusie[3]. Lecz z nich tylko dwaj ostatni zasługują na uwagę, bo Ktezjasz jest zbieraczem bajek, więcej niż historji. Według tego ostatniego, już Ninus wypędził z Babilonji dynastję arabską i zdobył Medję i Persję; żona jego Semiramis uczyniła Babilon wielkiém i pyszném miastem; a dynastja Ninusa miała panować w Babilonie 1000 lat. Więcej się zgadza z Biblją pod tym względem Berozus i Herodot, których wiarogodność w znacznej części potwierdziło odkrycie pomników, zapisanych dawném pismem assyryjskiém (ob. Klino-pismo). Według Herodota (I 95, 3), panowali Assyryjczykowie nad Azją przez lat 520, przed r. 788, t. j. zanim Medowie i Babilończykowie (pierwsi pod Arbacesem, drudzy pod Belezysem) zdobyli Niniwę, za zniewieściałego Sardanapala, i że wtedy rozciągało się ich panowanie do środka Azji Mniejszej i Armenji, obejmowało Medję, Babilonję i Mezopotamję. Z temi datami zgadza się i Berozus (ob. Babel, Babilon). Tak więc polityczne znaczenie Assyrji nie sięgałoby za r. 1300 przed Chr. Tu przebiegniemy tylko tę epokę jej, która ma styczność z Biblją (porów. Niniwa). Pierwszy raz występują Assyryjczycy w Palestynie pod Phulem, który na Manahema († ok. 760 r.), kr. izr., nałożył haracz (IV Krol. 15, 19). Phul nie spotyka, się na pomnikach klino-pismowych; tylko Teglath-Phalasar (ob.) w swych rocznikach kładzie tego Manahema na liście swych hołdowników. Było to prawdopodobnie ok. r. 742 (jeżeli pomniki assyryjskie dobrze są odczytane i dokładniejszą jest, ich chronologja od biblijnej), kiedy Teglath-Phalasar wojował z syryjskim królem Razinem. W takim razie musielibyśmy też poprawić powszechnie przyjętą datę panowania Azarjasza, czyli Ozjasza (Vulg. 809—758) i kilkanaście lat później naznaczyć, bo Azarjasz występuje także na pomnikach Teglath-Phalasar (ob.), lubo jest względem niego niezależnym, tak samo jak w Biblji. Według Biblji, Manahem zaprosił Phula na pomoc (IV Król. 15, 19—20) przeciw zbuntowanym pokoleniom za Jordanem. (Ruben, Gad i półowa Manassesa). Phul, czy też
- ↑ Ctesias, grek, lekarz Artaxerxesa Mnemona, ok. r. 400 przed Chr., pisał Historiam de rebus Persicis, Assyriis et Indicis. Lecz tylko z niej fragmenta przechowali inni pisarze, a najwięcej Djodor sycylijski (w I w. przed Chr.), w swej Bibliotheca historica. Ob. Ctesiae reliquiae illustratae, a C. Müllero, Paris 1844.
- ↑ Żył ok. r. 440; napisał Historiarum lib. IX. Historyk poważny.
- ↑ Berosus, kapłan chaldejski w Babilonie za Alexandra Wiel.; z roczników królewskich opisywał historję Chaldei i Babilonji. Tylko fragmenta z niej przechowali: Euzebjusz (Praeparatio Evangelica), Józef Flawjusz (Antiquitates Judaicae), Jerzy Syncellus (Chronographia) i inni.