i mieszczą go obok Filipa, św. Jan zaś zupełnie milczy o Bartłomieju, a mówi, że Natanaela przyprowadził Filip do Jezusa (1, 45). Ztąd zdaniem najznakomitszych nowszych egzegetów, Bartłomiej i Natanael są jedną i tąż samą osobą; nazywałby się więc właściwie Natanael, bar Tholmai [1]. Według podań, Bartłomiej miał opowiadać Ewangelję różnym krajom wschodu; według Euzebjusza (H. E. V 10), posunął się aż do granic Indji. Prawdopodobnie atoli przez te Indje rozumieć należy Arabję szczęśliwą, albo Yemen; gdy albowiem w sto lat później przybył do tych Indji, to jest Arabji (Cf. Socrat. H. E. l. 19), z Aleksandrji Pantenus, głośny nauczyciel szkoły katechetycznej, znalazł tu ślady chrystjanizmu i Ewangelję św. Mateusza w języku hebrajskim, którą tu przynieść miał św. Bartłomiej. Bartłomiej z Arabji udał się do północno-zachodniej Azji i spotkał się ze św. Filipem w Hierapolis, we Frygji. Głosił Ewangelję w Likaonji i nareszcie wielkiej Armenji, gdzie uwieńczył swe prace męczeństwem. W stolicy tego kraju bogini Astarot miała swą świątynię, wydawała wyrocznie i jakoby uzdrawiała chorych; za przybyciem Bartłomieja wyrocznia zamilkła, cuda ustały, potęga bałwana znikła; kapłani bogini starali się coprędzej pozbyć Apostoła. Przywołany do pałacu króla Polymeusza, Apostoł swą modlitwą wypędził czarta z opętanej córki królewskiej i odkrył wszystkie oszustwa praktykowane w świątyni. Według podania, w skutek tego cudu, cały dwór i mieszkańcy dwunastu miast przyjęli wiarę świętą. Ale ślepy zwolennik poganizmu Astjages, brat królewski, wkrótce znalazł sposobność pozbawienia życia św. Bartłomieja. Mówią powszechnie, że B. w Albanopolis został żywcem odarty ze skóry, a później ścięty, a jak Grecy utrzymują, głową na dół przybity do krzyża, około 71 r. po Chr. Cesarz Anastazy, według Teodora, lektora, darował ciało świętego Apostoła miastu Duras w Mezopotamji, zkąd, według Grzegorza Turoneńskiego, przeniesiono je przed końcem VI w. na wyspę Lipari; ztamtąd zaś, jak mówi Baronjusz, 809 r. przeniesione zostało do Benewentu, a później zabrane przez Ottona II (podług innych i brewiarza przez Ottona III) i do Rzymu przeniesione. Odtąd już pozostaje to ciało w bazylice św. Bartłomieja, na wyspie Tybru, pod wielkim ołtarzem, w sarkofagu porfirowym. Benewentanie jednak zapewniają, że cesarza oszukali i że, zamiast ciała św. Bartłomieja, dali mu ciało św. Paulina z Noli. Kościół katedralny w Kantorbery dostał rękę świętego Apostoła. Legenda daje św. Bartłomiejowi wysokie pochodzenie, robi go synem syryjskiego (pewnie egipskiego) króla Ptolomeusza; dla tego też, miał on nosić płaszcz purpurowy; a że przez próżność płaszcza tego porzucić nie chciał, Zbawiciel miał mu zapowiedzieć, że kiedyś własną skórę będzie miał na sobie, jako płaszcz krwawy. Baśń ta pochodzi od pseudo Abdjasza (ob. Abdjasz), widocznie oparta na podobieństwie imion Tolomai i Ptolomeusz. Tenże Abdjasz w swoich Dziejach Apost. przedstawia św. Bartłomieja jako murzyna, o czarnej skórze i kędzierzawych włosach. Uważany jest za patrona grzeszników. Na obrazach malują go z nożem w ręku, jako narzędziem, jakim mu skórę obdzierano. Cf. Stadler, Heiligenlexikon, Augsb. 1858.
- ↑ Św. Augustyn (Tract. 7 in Joh.) i św. Grzegorz W. (in Job. lib. 33 c. 16) byli zdania, że Natanael nie był Apostołem, lecz co najwięcej jednym z 72 uczniów Zbawiciela.
