łe dzieje świata były dla niego wielkim procesem oczyszczenia, przez jaki światło miało się znowu z ciemności wydobyć i do pierwotnej wrócić ojczyzny. To wydobywanie się światła z chaosu przedstawia sobie Bazylides na niższych stopniach, jako czysto fizyczne, w duszy jednak ludzkiej już jako etyczne, t. j. od wolności człowieka już w części zależne. Rozdzielenie tych stopni, czyli utworzenie świata, jako podstawy nawrotu światła z chaosu do nieba, powierzone było Archonowi, czyli przełożonemu ostatniego królestwa duchowego, a zatem istocie mniej doskonałej, ale jeszcze nie złej. Ten właśnie dokonał bezświadomie przeprowadzenia idei Bożych w istotę rzeczy. W człowieku przypuszcza Bazylides duszę rozumną (ή λογιχη φυχη), jako zarodek wyższego świata, i materję, ciało (ύλη). Do tego zarodku światła przylega zaraz przy połączeniu z chaosem, w skutek fizycznego oddziaływania, druga dusza (φυχη προσρυης αλογος), prowadząca duszę rozumną do złego, wskutek zawartych w sobie obrazów, żądz i uczuć zmysłowych. Przez to przyleganie obrazów z ożywionej i martwej natury, wnika w rozumną duszę człowieka żarłoczność wilka, pożądliwość kozła i t. d.; ale że te naleciałości, przylegające do duszy rozumnej (προσαρτηματα), uważa on za rzeczywistych demonów (πνευματα χατ ουσιαν), ztąd trudno określić ich właściwe znaczenie w systemacie Bazylidesa. Te προσαρτηματα powinien człowiek swobodnie przezwyciężyć, a że się to nie zawsze udaje, tedy dusza wyższa musi przez wiele ciał ludzkich wędrować; ponieważ nadto Archon nie ma siły poparcia jej zwrotu do królestwa światła, przeto nigdyby do celu swego nie trafiła. Dla zbawienia więc tych dusz wysłał Bóg odwieczny jednę z sił, może mądrość (σοφια), a jak podaje Ireneusz, ducha pierworodnego, νους, który Chrystusem został nazwany. Ta siła połączyła się z człowiekiem Jezusem w czasie chrztu nad Jordanem, dawała mądre nauki, działała cuda i przyprowadziła nawet Archona do świadomości uznania wyższej natury w człowieku. Zadaniem tej siły względem człowieka było przeprowadzenie procesu oczyszczenia i wydobycie światła przez rozbudzenie w człowieku uznania wyższego porządku świata i jego ztamtąd pochodzenia. Człowiek zaś nietylko powinien walczyć przeciwko fizycznym naleciałościom (προσαρτηματα), ale nadto winien mieć wiarę, t. j. wewnętrzne ujęcie wyższego bytu i prawdy tego, co o świecie nadzmysłowym zostało objawione. Wiara ta, niezależna od wszelkiego dowodzenia, jest podług Bazylidesa własnością wybranych i od świata oddzielonych, czyli zbawionych. Kto raz wiarą wniknął w tajemnice zbawczej siły, temu nie potrzebna już dalsza wędrówka duszy, i na ziemi jeszcze żyjąc, żyje w bezpośrednim związku z królestwem światłości, dopóki po śmierci całkowicie w nie nie przejdzie. Ciało, jako cząstka martwej materji, nie ma żadnej nadziei na zmartwychwstanie. W tej teorji Odkupienia, śmierć Jezusa nie ma żadnego znaczenia. Podług niego, wraz z wędrówką duszy, przechodzi wina z człowieka na człowieka, i Jezus człowiek nie był bez winy; dla tego niebieska siła przed śmiercią odłączyła się od Jezusa. W moralności Bazylides wagę wielką przyznaje wolności woli. Zdaje się też, że dobrze nauczał o małżeństwie i dziewictwie; od uczniów swoich wymagał surowego sposobu życia i poddawał ich pięcioletniemu milczeniu, jak Pitagoras. Ale w jego nauce leżały już zarodki późniejszej rozpusty jego zwolenników. Bo z nauki jego o wybraniu i o bezwzględnej dobroci natury duszy wyższej wypływało, że i grzech przeszkodzić nie może osiągnięciu jej
