był religijny i polityczny stan ludów indyjskich kiedy wystąpił Budda. Polem jego działalności był teraźniejszy Bihar, kraj leżący po obu brzegach środkowego Gangesu. W północnej części Biharu, w mieście Kapilawastu panował król imieniem Ssuddhodana, z pokolenia Ssakia, z kasty kszatrjas. Budda był synem tego króla; własne jego imię było Siddhar-ta. Od pokolenia, z którego pochodził, nosił także nazwiskoSsakia-muni, t. j. pustelnik z pokolenia Ssakia; jego pochodzenie z kasty wojowników przebija się w inném jego nazwisku — Ssakia-sinha, lew z pokolenia Ssakia. Sam on nadał sobie nazwisko Ssramana-Gautama, czyli pustelnik z familji bramińskiej Gautama, która od niepamiętnych czasów dostarczała kapłanów nadwornych przodkom Buddy. Uczniowie i wyznawcy nadali mu tytuł Baghawat, t. j. święty, błogosławiony. Ludy wyznające religję Buddy rozmaicie oznaczają czas jego wystąpienia: północni buddyści wcześniej, południowi później. Ostatni, a mianowicie mieszkańcy Cejlonu, Birmani i Sjamczycy twierdzą, że Budda umarł w 543 lub 544 przed Chr. Północni buddyści podają 14 rozmaitych dat, obejmujących cały perjod od 2422 do 546 przed Chr. Chińczycy i Japończycy zgadzają się na r. 950 lub 949, i ta ostatnia data powszechnie teraz jest przyjmowaną przez północnych buddystów. Podług bramińskich podań, Budda urodził się 1366 lub 1101 r. przed Chr. Najmocniejsze dowody przemawiają za wiarogodnością chronologji południowych buddystów, którą popierają fakta z innych jeszcze źródeł zaczerpnięte. — Legenda w fantastycznych kolorach przedstawiła później życie Buddy, wiarogodny zaś jego przebieg był następujący. Budda, jako syn królewski i następca tronu, ćwiczył się nietylko w rzemiośle wojenném, lecz i w sztukach i naukach. W 16ym roku życia ożenił się z trzema naraz kobietami; trzecia jego żona urodziła mu syna imieniem Rahula. Do 28go roku żył B. otoczony przepychem i wspaniałością królewską, w trzech pałacach, które ojciec dla niego wybudować kazał. W 29ym roku, pod wpływem rozmyślań nad znikomością świata, syn królewski postanowił udać się na pustynię, ażeby wyłącznie się poświęcić kontemplacjom nad środkami, za pomocą których „wszystkie istoty mogłyby się wyzwolić od bólów i przykrości.“ Wbrew woli ojca opuścił on swe żony i pałace i, tajemnie wyszedłszy z miasta, udał się na górę Gajasiras, zamieszkałą przez słynnych pustelników bramińskich. Tu nauczycielem jego był niejaki Rudeaka; lecz uczniowie ostatniego, zdjęci podziwem ku mądrości przybysza, odstąpili dawnego mistrza i Ssakia-muni za swego przewodnika uznali. Z pięciu uczniami Budda przeniósł się nad rzekę Nairandżana (teraz Nilagan) i tu spędził sześć lat w rozmyślaniu, postach i umartwieniu ciała. Pomimo wielkiego sił wycieńczenia nie doszedłszy do upragnionego celu uświęcającej ekstazy, Budda postanowił lepiej się żywić i wyniszczającego ascetyzmu zaniechać. Zgorszeni tém uczniowie opuścili go. Ssakia-muni tymczasem odzyskał siły i w cieniu rozłożystego drzewa, które nazywano bodhi (rodzaj figowego drzewa, ficus religiosa), całkiem pogrążył się w rozmyślanie; tu dostąpił on objawienia, najwyższej mądrości (bodhi), przez co został Budda, t. j. oświecony. Potém odszukał pięciu swych uczniów: ci, widząc go w pełni sił i zdrowia, utwierdzili się w złém o nim mniemaniu; wkrótce wszakże przekonali się o jego doskonałości i mądrości i pozostali odtąd nieodstępnymi jego towarzyszami. Liczba zwolenników jego nauki szybko wzrastała, a najgorliwszych z pomiędzy nich, w liczbie 60, Budda wysłał
