kich buddystów. Nie może on także rościć sobie prawa do wyłącznej władzy, jako wcielenie najwyższej istności, skoro takich wcieleń może być wiele jednocześnie. Właściwy Budda mógł się uważać za zwierzchnika wszystkich wiernych, gdyż oprócz niego nie było na ziemi żadnego innego buddy, lecz od chwili, kiedy porzucono ideę jedności, samgha, t. j. zgromadzenie buddystów musiało się rozpaść na części (ob. Tybet). Południowi buddyści, jak Barmoni, Sjamczycy i inni przechowali wprawdzie naukę Buddy w większej czystości niż północni, lecz i oni ulegli do pewnego stopnia wpływowi sziwaizmu; na Cejlonie w świątyniach buddyjskich stoją posągi Sziwy i Bramy, jako bóstw opiekujących się buddaizmem, lecz nie spotykamy tu śladów rozpustnych praktyk i bezwstydnych symbolów kultu Sziwy. Za to podania wspominają o kacerstwie Vaitulja, które pokazało się na Cejlonie pod panowaniem Tiszyi (209—231 po Chr.). Kacerstwo to zasadzało się na oddawaniu czci bhuta, t. j. złym duchom, pewien rodzaj czci szatana, i zostało wprowadzone przez zakonnika Sanghamitra z Dżola (Tenart, Das Christent. in Ceylon p. 113). — 5. Zewnętrzna historja buddaizmu. Ojczyzną i pierwotną siedzibą buddaizmu były prowincje Magadha, Kossala (teraźniejszy Behar nad Gangesem) i pograniczne im kraje. Królowie tamtejsi byli gorliwymi krzewicielami nowej nauki: w ich stolicach i pod ich opieką odbyły się trzy synody, ztąd też zawsze wychodziły usiłowania podtrzymania czystości buddaizmu. Dziejowego znaczenia nabrał buddaizm dopiero od trzeciego synodu (za panowania Assoki, w 246 r.), który postanowił rozszerzać go, za pomocą umiejętnych wysłańców, po innych krajach. W tym celu wyprawiono Mahadevę do kraju Mahisza, a Mahadarmaratszytę do kraju Maharatszra, na północ od górnej Godawary. Pierwszy miał 40,000 ludzi na religję Buddy nawrócić i takąż samą liczbę na wikszu wyświęcić; drugi miał nawrócić 170,000, a 10,000 wikszu ustanowić. To są południowe zdobycze. Na północ udał się Madhjama z czterema sthavirami, którzy w górach Himalajskich „koło prawa obracali“, każdy w innej miejscowości; cyfry nawróconych, jak je podaje tradycja, przechodzą wszelkie prawdopodobieństwo. Do Kaszmiru i Gandhary (Kabulistan) poszedł Madhjantika i położył tam koniec czci, oddawanej wężom i bramińskim bogom. Do ludów mieszkających niedaleko gór Kaukazkich wyprawił się sthavira Maharadżita. Inni sthavirzy udali się do Suvarnabhumi, kraju nadmorskiego, obfitującego w złoto, na zachód od Indu. Apostołów wspierał krol Assoka, który, dla skuteczniejszego podtrzymania nowej religji, ustanowił urząd stróżów prawa (dharma-mahamatra). Obowiązkiem ich było opiekować się nad nawróconymi i rozszerzać nową naukę między ludami, które nie ulegały berła Assoki, a mianowicie między Jawanami, t. j. Grekami. Tacy mahamatra byli zaprowadzeni nietylko w Paliputra, lecz i w innych miastach. Byli oni nadto ministrami Assoki, którym król powierzał ważniejsze sprawy. Synowie jego, posyłani na namiestników prowincji, mieli przy sobie takich mahamatra. Godném uwagi jest, że w liczbie królów, o których Assoka mówi, jako o nawróconych na religję Buddy, znajdują się także Antijaka, król Jawanów, i sąsiadujący z ostatnim królowie: Turomaja, Antigona i Maga, a więc Antjoch, Antygon macedoński i Magas król Cyreny. Jakkolwiek nie zasługuje na wiarę przechwałka, że ci królowie przyjęli naukę Buddy, ztąd jednakże okazuje się, że usiłowano ją rozszerzyć nawet w krajach zajętych przez Greków. Najważniejszą w spra-
