zaś, jeżeli mu jakieś niebezpieczeństwo zagrażało. Od 1534—1567 w czasie snu wyraźnie przyszłość przewidywał. Mająca nastąpić śmierć syna przyśniła mu się pod znakiem zakrwawionego miecza, wiszącego u wielkiego palca prawej ręki, który w przeddzień egzekucji ukazał mu się rozpalonym do czerwoności. Na 3 lata przed śmiercią poczuł w sobie nadzwyczajną światłość (illuminatio extraordinaria), mającą, zdaniem C., oświecać i rozweselać jego życie, oraz świadczyć o tém, że boskiego ducha cząstkę w sobie nosi i że Bóg wszystkiém dla niego być winien. Światłość ta większą mu była pomocą w badaniach naukowych i leczeniu chorób, niż największe wysilenia pracy i rozmyślania. Dopatrywał on w niej najwyższą doskonałość natury ludzkiej. „Przewyższa ona wszystko, cobądź pomyślane być może.“ Śmiał się z chiromancji, magji, alchemji, astrologji, widzeń, a jednak je praktykował, w ciągłych żył widzeniach; nareszcie, dla sprawdzenia prognostyku, jaki sam o sobie wystawił, zamorzył się głodem. C. zajmował się głównie matematyką, djalektyką, fizyką, etyką i medycyną, a niektóre z nich zawdzięczają mu ważne nabytki. W algebrze on pierwszy dokładnie wyjaśnił stosunki liczb. W jeometrji przedmiotem jego badań był stosunek skończoności do nieskończoności, według myśli Archimedesa. W fizyce usunął C. ogień z liczby elementów, przypuszczał w naturze dwie tylko pierwotne własności: ciepło niebieskie i wilgoć ziemską; są one dla niego pierwiastkami wszelkiego rodzenia. Ciepło jest pierwiastkiem formalnym i czynnym, wilgoć pierwiastkiem materjalnym. W medycynie wyjaśnił prawdziwe znaczenie dni krytycznych, podał teorję zaraźliwych gorączek i historję uryny; wskazał środki leczenia podagry i objaśnił, jak wyleczenie z pewnej szczególnej choroby do pomnożenia ogólnego stanu chorobliwego przyłożyć się może, i wytłumaczył najtrudniejsze księgi Hipokratesa. Podał praktyczną metodę uczenia głuchoniemych. Najdokładniejsze wydanie dzieł C-a dał Karol Sponius, doktor medycyny, w Lyonie 1603 r. w 10 t. in f. Pierwsze między niemi miejsce zajmują XXI libri de subtilitate i XVII libri de varietate rerum. Treść obu tych traktatów jest prawie jednakowa, a mianowicie: 1) o elementach, o niebie i świetle; o metalach, szlachetnych kamieniach, roślinach, doskonałych i niedoskonałych zwierzętach; o naturze, zmysłach, duszy i rozumie człowieka; 2) o sztukach, o matematycznej i chemicznej sztuce i rzeczach cudownych; 3) o nadnaturalnym świecie, o dobrych i złych duchach, o tajemnych i sztucznych wróżbach, o najwyższych intelligencjach, o Bogu i wszechświecie. W filozofji natury najważniejszą usługę okazał C. przez zastosowanie obserwacji i doświadczenia do badania zjawisk przyrody, czém niejako utorował drogę do nowożytnej fizyki. — W filozofji C. jest w zasadzie panteistą, jakkolwiek cofa się przed następstwami panteizmu. Materja jest u niego wieczną; dusze szczegółowe są cząstkami duszy świata, w której zawierają się wszystkie formy bytu, jak liczby proste są w dziesiątce, jak światło słońca jedno w swej istocie, nieskończone w rozmaitości obrazów. O życiu C. bliższe szczegóły w jego autobiografji (De vita propria opp. t. I). Rixner u. Siber, Leben u. Lehrmeinungen berühmter Physiker, 1820. Trafną charakterystykę jego podaje Cantu, Hérétiques d’Italie, III 115. (Hagemann). J. N.
Carena (czyt. Karena), wyraz skrócony z quadragesima, czyli quadragena, w łacinie średniowiecznej znaczy: I. niekiedy czterdziestą część, czterdziesiącinę; w podobném znaczeniu jak decima, dziesięcina (ob.).
