Strona:PL Nowodworski-Encyklopedia koscielna T.4 101.jpeg

były ostatnim „autentycznym“ zbiorem dekretaljów: ani bowiem Extravagantee (w końcu w. XV), ani tak zwany Liber VII decretalium, wydany ok. r. 1 590 przez Piotra Mattbaeus, nie były kollekejami publicznemi. Po soborze trydenckim Grzegorz XIII (f 158 5) i Sykstus V (f 1590), obaj biegli prawnicy, zajęli się wydaniem nowej „autentycznej“ kollekcji D’lium (o poprawie całego Corporis jur. ob. wyżej III 505). Grzegorz XIII wyznaczył w tym celu (przed r. 15 80) kommissję, do której składu wchodzili: Ursinus z Rzymu, Alciatus z Medjolanu i Caraffa z Neapolu. Po śmierci Grzegorza XIII, Systus V postawił na czele tej komisji kardynała Piuelli i upoważnił go do wybrania innych członków. Pinelli przybrał do pomocy kard. Aldobrandini (późniejszy Klemens VIII) i innych. Do r. 159 2 zebrano materjały, podzielono je na tytuły i rozpoczęto drukować pojedyńcze księgi (do użytku członków komisji); potem (od Wrześ. 159 2) co piątek, przez 16 miesięcy, odbywając posiedzenia, decydowała komisja, co się kwalifikuje do zbioru. R. 1593 ukończono tę czynność, materjały dobrano, przeciw dawnemu zwyczajowi zdecydowano, że do tej nowej kollekcji wejdą dogmatyczne dekrety soborów florenckiego i trydenckiego; po 5 latach, kilka (wiadomo o 4ch) egzemplarzy wydrukowano w drukarni Camerae apostolicae (1598), p. t. „Clementis VIII Liber septimus decretalium,“ i poddano pod approbację Papieża, lecz dalej nie rozszerzono. Przyczyną wstrzymania, według Fagnani (Commentar. in c. 12 X de judic. II 1; n. 61—6 3), miało’być to, że gdy Pius IV pod ekskommuniką zabronił pisać komentarzy do postanowień soboru trydenckiego, jego postanowienie zostałoby zniweczone, i dekrety soboru byłyby na pastwę kommentatorów oddane przez pomieszczenie w nowym zbiorze. Rzeczywistą jednak przyczyną było to, że tak Klemens VIII, jak i jego następcy innemi sprawami zajęci (spory molinistowskie i jubileusz za Klemensa VIII, zatargi z Wenecją za Pawia V i in.), nie mieli sposobności do dokładniejszego rozpatrzenia nowej publikacji. Dzieło to w r. 18 70 wydał Franciszek Sentis (Clementis Papae VIII Decretales quae vulgo nuncupatur „Liber VII Decretalium Clementis VIII,“ Friburgi Brisg. 1870 in-8 str. XIII, XXXVII 194) w ten sposób, że według porządku, jaki był w oryginale (w 5 księgach podzielonych na tituli), podał treść każdej D’lis i cytacje dzieł, w których się całkowity jej tekst znajduje; we wstępie historją tego zbioru. Dokładny spis wszystkich D’lium, w porządku chronologicznym, i zarazem wymienienie dziel, w których każda D’lis się znajduje, ob. Jafe, Regesta Romanorum Pontificum ad an. 1198, Berolini 1851; Potthast, Reg. Rom. Pont. ab a. 1198—1314, Berolini 1873. X. W. K.
 Decretum Gratiani. Tak się nazywa pierwsza część kościelnego kodeksu praw (ob. Corpus juris canonici), ułożona przez Gracjana, o którym to tylko wiadomo, że był zakonnikiem i nauczycielem w klasztorze śś. B’eliksa i Nabora w Bolonji, i że należał prawdopodobnie do kamedułów (Sarti et Fatlorini, De claris archigymnasii bononiensis professor., Bonon. 1 769 t. I par. I) Gracjan napisał to dzieło prywatnie, ok. r. 1151, dla podręcznego wykładu prawa kanonicznego, i dałmu prawdopodobnie tytuł Decretorum canonicorum collectanea, seu Discordantium canonum concordantia; lecz od dawna powszechnie nazwano je D e c r e t u m. Decretum Gratiani nie jest prostą tylko k o 11 e k c j ą kanonów, w chronologicznym i systematycznym porządku, jak wszelkie zbiory