tius’a z Deventeru, nauczyciela artium liberalium w Kolonji. Listy te piszą przyjaciele niby magistra, którzy ze swoją pstrokatą, germanizmami naszpikowaną łaciną, występują tu jako ludzie niedorzeczni i tym śmieszniejsi, że się przystrajają w formuły uczoności. Najnaiwniej prócz tego rozpowiadają ohydne skandale na rzecz zakonników. Szczególniej szykanowani są tu dominikanie; mniej już augustjanie, karmelici i franciszkanie. Pfefferkorn, żyd nawrócony, także często jest tutaj drwinami obsypywany. Chcąc swoich ugodzić przeciwników, drwią autorowie paszkwilu z rzeczy najświętszych, z Kościoła i z Chrystusa. Druga część wyszła 1519. U wielu znalazły listy bardzo dobre przyjęcie, ale w ogóle wywołały oburzenie. Nawet Erazm Roterdamczyk (cf. Schröckh, Kirchengesch. t. 30 p. 271) ganił tego rodzaju napaść. Breve papiezkie z d. 15 Maja 1517 r. potępia te listy, jako dzieło ludzi złośliwych, i dla tego w drugiej księdze często są wycieczki pko stolicy Apost. Trzecia księga z późniejszego pochodzi czasu i pod każdym względem niższą jest jeszcze od dwóch poprzednich; później dodano jeszcze (w wyd. londyńskiem z 1689) Lamentationes obscurorum virorum. Autorem pierwszej księgi miał być drukarz Wolfgang Angst; drugiej głównie Utryk v. Hutten i Crotus Rubeanus. Listy te kilkakrotnie były przedrukowywane i w naszych czasach, przez spadkobierców ducha szyderstwa i niewiary, celem zwalczania „obskurantów“ nowożytnych. N.
Epo Boecjusz, ur. 1529 r. w Niderlandach, uczył się w Lovanium, Paryżu i Tuluzie; powołany r. 1562 do nowo-założonego uniwersytetu w Douai, wykładał tam prawo kanoniczne do † r. 1599. Napisał: Heroicarum et ecclesiasticarum quaestionum libri VI. De jure sacro vel Principiorum Juris Pontificii libri III. Auctore Boëtio Epone Rordahusano Frisio, Comite Palatino. Duaci, 1588, 2 t. Dzieło to wartości wielkiej dziś nie posiada; jest wszakże dowodem, jak w XVI wieku powszechnie uznawano potrzebę zastosowania krytyki do kollekcji kanonów. Epo ubolewa nad tem, że Gracjan (ob.) nie zebrał kanonów w porządku chronologicznym i pierwotnej ich formie, aby zbiór jego mógł służyć za źródło. Z tego powodu Epo (w części De jure sacro) z tytułów, u Gracjana nad kanonami się znajdujących, ułożył spis źródeł i te podzielił na 5 klas: 1) Pismo św., 2) Kanony apostolskie, 3) Decretales Papieży, 4) Sobory i 5) Autorowie różni. Klasy te uporządkował alfabetycznie i dodał potrzebne chronologiczne objaśnienia. Przy Soborach daje wskazówki, czy i w którém miejscu u Surjusza jest sobór, czy i jakie kanony z niego ma Burchard lub Ivo, które kanony nie były gdzieindziej drukowane (oprócz w Gracjana Decretum). Podaje nadto spis soborów, których Surjusz (w Concilia omnia) nie ma, a z których kanony przytacza Burchard, Ivo i Gracjan. Widzimy więc tu pierwsze zawiązki krytyki historycznej kanonów. Ob. Maassen, Gesch. der Quellen etc. des canon. Rechts, t. I s. 34 (wstępu). X. W. K.
Erastus, Ἔραστος, chrześcjanin, o którym z Koryntu (r. 58) pisze ś. Paweł (Rom. 16, 23), że był οἰκονόμος τῆς πόλεως (Vulg. arcarius civitatis; Wujek: szafarz miejski), t. j. skarbnikiem miasta Koryntu (ob. Flessa, De arcariis II 4). Inny Erastus był towarzyszem ś. Pawła: Apostoł z Efezu (r. 54) wysłał go do Macedonji (Act. 19, 22), potém do Koryntu (II Tim. 4, 20). Niektórzy poczytują obudwóch Erastów za jedną osobę. Nie wiadomo który z nich był później bpem w Cezarei Fi-
