jakiej narodowości on należał, tylko otacza go Medami i Persami. Byłże to więc który z monarchów medyjskiego, czy też perskiego pochodzenia? W Biblji najdawniejszym Asswerem jest ten, o którym wspomina Tob. 14, 15. w greckim texcie, że zdobył Niniwę (ob.), wspólnie z Nabuchodonozorem (ob. Tobjasza księga). Drugim Asswerem (ob.) jest Karobyzes, następca Cyrusa, lub jaki uzurpator ówczesny. Asswer księgi E. jest trzecim; czwartym wreszcie jest ojciec Darjusza Meda, o którym mówi Dan. 9, 1 (dwaj ostatni są jedną osobą, jak niżej okażemy). Królowie medyjscy i perscy, do których może się odnosić księga E., byli następujący: Cyaksares I (634—594), Astjages (594—560), Cyaksares II (560—536), Cyrus (536—529), Kambyzes (529—522), pseudo-Smerdys (522), Darjusz syn Hystaspesa (522—486), Kserkses I (486—465) i Artabanus (465), Artakserkses Długoręki (od 465 v. 474—424). Kommentatorowie dotąd się nie zgadzają, który z wymienionych królów jest Asswerem. Prideaux (Connexion d. Alt. u. Neu. Test. mit Völkerhistorie I 96) i Nickes (De Estherae libro, Rom. 1856 t. I 51) mają go za Cyaksaresa I; Des Vignoles (Chronol.) za Astjagesa; Marsham (Canon chronol. II c. 15) za Cyaksaresa II; rabini niektórzy i Usher (Annal. ad an. 4193) za Darjusza Hystaspesowego; Euzebjusz (Chronic. armen. I 199 II 211) za Kserksesa; Józef Flawjusz (Antiq. XI 6) i grecki tłumacz księgi Estery za Artakserksesa. Dzisiejsi kommentatorowie najpospoliciej (opinio communis) idą za Euzebjuszem, i w Asswerze widzą Kserksesa (tak Scholz, Einleitung II 517; Danko I 506. Cf. Brisson, De regio persarum principátu). Ś. Hieronim, przekładając część protokanoniczną (1, 1—10, 3) z tekstu hebr., pozostawił w niej imię Asswera; w części zaś deuterokanonicznej (od 10, 4 do końca) za greckim tłumaczem zatrzymał Artakserksesa. § 7. Dowody za tożsamością perskiego króla Kserksesa z Asswerusera są: 1) Imię Asswera jest tylko nieco odmienną formą imienia Kserksesa: Ahaszwerosz hebr., Kshyarsa perskie. 2) Okoliczności o Asswerze w E. dobrze odpowiadają temu, co historycy świeccy mówią o Kserksesie (ob. Herodot VII 35, 37, IX 107; Justin. Hist. II 12; Strabo, Rer. geogr. XIV 634), a mianowicie: a) Kserkses był tak potężnym i sławnym monarchą perskim, jak Asswer (Est. 1, 1. 3. 14. 18. 10, 1. 16, 1. 23). b) Kserkses miał rezydencję w Suzie perskiej (1, 2. 2, 3. etc.), nie w Ekbatanie medyjskiej; bo Suza od czasów Darjusza została stolicą królestwa Perskiego, c) Asswer w trzecim roku panowania wyprawia wspaniałą ucztę (1, 3); Kserkses w tymże r. odbywa walną naradę przed wyprawą do Grecyi. d) Asswer w roku 7 żeni się z Esterą, oddaje się uciechom serajowym (2, 12—16); Kserkses po powrocie z niefortunnej wyprawy staje się rozpustnikiem, okrutnym i t. p. e) Asswer nakłada podatki (10, 1); Kserkses równie po wyprawie greckiej staje się chciwym, tak, iż złote posągi bóstw z Babilonu zabrał. Lecz wszystkie te dowody jeszcze nie są zdolne rozstrzygnąć pytania na korzyść Kserksesa, bo 1) imię Asswerus zdaje się być wspólném królom medyjskim. Asswer u Tob. 14, 15 (tekstu grec.) był med; Asswer, o którym I Esd. 4, 6. może był Kambyzesem, a może pseudo-Smerdysem, podstawionym przez magów medyjskich, przeciw perskiemu Kambyzesowi; Asswer, o którym Dan. 9, 1. był niezawodnie med, bo syn jego nazywa się „Darjusz Med“. Więc Asswerus księgi E. był prawdopodobniej medem, nie persem. Co do 2), okoliczności powyższe można równie dobrze
