βος etc.), z dodatkiem 14 Anathematismi, wydał po gr. i łac. Jac. Tollinus, Insignia itineris ital., Traject. ad Rhen. 1696. 3) Commentarii in omnes Psalmos Davidis (lat. vert. Philippus Sauli, episc. Brugnatens., ed. Paulinus Turchius, ord. praed., Veronae 1530). Komentarz ten chwalony jest przez nowszych egzegetów. 4) Commentarii in 4 Evangelia (lat. vert. Joan. Hentenius, Lovan. 1544; graec. textum et version. Hentenii ed. Christ. Frid. Matthaei, Lipsiae 1792 4 v. in-8. Wszystkie dzieła wydał Migne, Patrol, gr. t. 65. O innych rękopismach niewrydanych i o wydaniach dzieł E’a ob. Fabricii, Bibl. gr. ed. Harles VIII 329. O życia E’a ob. Nicolaii Fogginii, Anecdota liter., Rom. 1783 IV 1.., gdzie są wydane tegoż Eutymjusza Libri invectivi contra Bogomilos. X. W. K.
Euzebjusz (Eusebius, od εὐσεβής — bogobojny, pobożny). 1. Papież, św. (26 Wrześ. al. 2 Paźdz.), następca Ś. Marcela; na Stolicy Apost. zasiadał prawdopodobnie od 18 Kwiet. do 26 Wrześ. 310 r. Dzieje jego zresztą nie są pewne. Za stałość w utrzymywaniu karności co do upadłych (lapsi), miał umrzeć na wygnaniu, na wyspie Sycylji; pochowany jednak w Rzymie, na cmentarzu św. Kaliksta. Ob. Bolland. Acta SS. 26 Septemb. VI 245. X. W. K. — 2. E. Aleksandryjski, był djakonem w Aleksandrji za patrjarchy Djonizego, któremu towarzyszył przed trybunał prokonsula Emiljana na początku prześladowania chrześcjan za Walerjana. Gdy Djonizjusz został wygnany, E. ukrywał się w mieście, niosąc przytem chrześcjanom ciągłą usługę, odwiedzając więźniów i grzebiąc ciała męczenników. R. 260 srożyła się wojna domowa, a nadto w mieście wybuchła zaraza; E. z ciągłém narażeniem życia opatrywał chorych. Gdy Rzymianie obiegli buntowniczą część miasta, Bruchium, E., wraz ze swym przyjacielem Anatoljuszem, wyratował wiele tysięcy oblężonych. E. znajdował się w części miasta zostającej pod władzą Rzymian, Anatoljusz zaś w części oblężonej. Udał się tedy E. do Rzymian, prosząc o przebaczenie dla tych, którzyby miasto oblężone opuścić chcieli; Rzymiania zgodzili się na to, o czem E. uwiadomił Anatoljusza. Anatoljusz doradzał radzie miasta, aby się poddać Rzymianom, na co gdy się nie zgodzono, doradzał, aby przynajmniej starcom, kalekom, dzieciom, i w ogóle do obrony niesposobnym, a z głodu umierającym, wyjść dozwolono. Rada zgodziła się na to: wówczas Anatoljusz przeprowadził wszyst kich do obozu Rzymian i oddał w opiekę Euzebjuszowi, który ich pielęgnował jak ojciec. Z powodu sporów, wynikłych z herezji Pawła samosateńskiego (264), E. udał się do Syrji, gdzie taką zjednał sobie przychylność, że biskupi i lud wierny nie chcieli mu już pozwolić na powrót do kraju. Po śmierci Sokratesa został biskupem Laodycei w Syrji. Um. 270 r.; po nim nastąpił wyżej wspomniany Anatoljusz. Cf. Euzeb. H. E. VII, 11. 32; Baron. Ann. a. 260, 263. (Gams). N. — 3. E. Cezarejski bp, ur. w Palestynie między r. 260—270. Przez bpa Agapjusza przyjęty do grona duchowieństwa w Cezarji palestyńskiej, wszedł w ścisłą przyjaźń z Pamfilem, kapłanem tamecznym, od którego przybrał sobie przydomek „Pamphili“ (jakby syn Pamfila). Przez jakiś czas zdaje się że zarządzał w Cezarei szkołą. Podczas prześladowania Djoklecjanowego, gdy Pamfil był uwięziony, E. dobrowolnie z nim więzienie podzielał; po śmierci zaś Pamfila (309 r.) schronił się do Tyru, potém do Tebaidy w Egipcie, lecz tam w więzieniu znaczny czas przesiedział dla wiary. Do tego to czasu odnosi się wieść o odstępstwie,
