z Chrystusem. Hierokles, sędzia nikomedyjski za Djoklecjana, wydał pkο chrześcjanom pismo Φιλαλήτεις, gdzie dowodził, że P. Jezus nie uczynił większych cudów od Apollonjusza (ob.). W odpowiedzi na to E. rozbiera dowcipnie 3 księgi, jakie Filostrat napisał o Apollonjuszu, i okazuje, że porównania być nie może. Po grec. wydał Aldus (przy Philostrati Apollonius, Venet. 1502), Na łac. przełożył Zenobjusz Acciaioli z Florencji, dominikanin (Venet. 1502); przekład ten poprawił Łukasz Holstenius (przy Euseb. Demonst. evang. ed. Montacutius, Paris. 1628); na nowo przełożył Godfryd Olearius (w Philostrati Opera, Lips. 1709). — XII. Obrona Orygenesa. Pierwsze 5 ksiąg E. napisał wspólnie z Pamfilem (307 r.), 6 księgę sam dodał. Rufin przełożył tylko I księgę na łac. (Apologia pro Origene, bywa w Opera Orygenesa i św. Hieronima); oryginał zaś cały zaginął. Germon (De haeret. codd. eccl. corrupt. s. 305) podejrzywał, że Rufin zmyślił imię E’a na tej apologji, lecz niesłusznie, bo o całém dziele mówi Focjusz (Myrobibl. cod. 118), a Ebed-Jezu w swym Katalogu o przekładzie syryjskim. — XIII. Dwie księgi Κατὰ Μαρκέλλου, przeciw Marcelowi, bpowi Ancyry, który w swém piśmie Syngramma zbija arjanów. E. wykazuje mu z żywością, że sam popadł w sabeljanizm. Przełożył na łac. Montacutius (Libri duo contra Marcellum, w Euseb. Demonstr. ev. 1628). — XIV. Przeciw temuż Marcelowi napisał Περὶ τῆς εκκλησιαςικῆς θεολογίας, De ecclesiastica theologia, t. j. o kościelnej nauce względem natury Syna Bożego; dowodzi osobowości Syna Bożego. Pierwszy raz wydał Gaisdorf (Oxonii 1852), razem z pismami n. XI i XIII. — XV. O uroczystości Wielkanocnej (Περὶ τῆς τοῦ πάσχα ἑορτῆς), gdzie wykazuje E. figuralne znaczenie paschy żydowskiej i spełnienie się tej figury w N. Testamencie. — XVI. Opuscula 14, przechowane tytko w łac. przekładzie; 1-y raz ap. Sirmond, Opusc. var., Paris 1643. Pisma te są: Adversus Sabellium liber (v. Homil. I et II); De resurrections et ascensione (Homilia I et II); De incorporali et invisibili Deo; De eo quod ait Dominus (Mat. 10, 34): „Non veni pacem mittere sed gladium; De mandato Dni, Mat. 10, 37; De operibus bonis et malis, homil. I et II, ad II Cor. 8, 9.. — XVII. De locis hebraicis, ob. Onomasticon. — XVIII. Harmonja ewangeliczna, znana p. n. Kanonów euzebjuszowych (ob. Kanony). — XIX. Kommentarz na 150 Psalmów; lecz pozostało się tylko na 118 (pierwszy raz ap. Montfaucon, Nova coll. PP. t. 1). Na łac. przełożył Euzebjusz, bp wercellenski, lecz przekład zaginął. — XX. Z Kommentarza na Pieśni Salomonowe i na Łukasza są tylko fragmenty. — XXI. Kommentarz na Izajasza w większej części nas doszedł; wydał go ze swym przekładem Montfaucon op. c. t. II Paris 1702. — XXII. Quaestiones evangelicae (Ζητήματα καὶ λύσεις) w 3 księgach, zajmują się rozwiązaniem pozornych sprzeczności między Ewangelistami. — XXIII. O żywotach proroków, Περὶ τῆς τοῦ βιβλίου τῶν προφητων ὀνομασίας (De vitis prophetarum), wydał 1-y raz J. Curterius, przy Procopii Gaz. Comment. in Isai, Par. 1580, f. — Wszystkie wymienione dotąd dzieła E’a wydał Migne, w Patrol graec. t. 19—24. Bibljograficzne szczegóły o dziełach, jako też o rękopismach niektórych dzieł, obszernie ma Fabricius, Bibl. gr. ed. Harles t. VII, przedruk ap. Migne t. IX. — 4. E. Bp Emezy w Fenicyi (E. Emesenus v. Emisensus), rodem z pod Edessy, gdzie i nauki pobierał; był uczniem Euze-
