bjusza cezarejskiego i Patrofila scytopolitańskiego. Aby nie być wyświęconym na kapłana, udał się do Aleksandryi i tam wykształcił się w filozofji. Z Aleksandrji wrócił do Antjochji i zaprzyjaźnił się z tamecznym bpem Flakcyllem. R. 341, przez synod antjocheński, miał sobie ofiarowaną stolicę aleksandryjską, lecz nie przyjął jej, a wolał bpstwo emezeńskie. Gdy zaś był święcony na bpa, emezeńczycy podnieśli rozruch, oskarżając go jako czarnoksiężnika. E. udał się wtedy do Laodycei (ok. 341 r.) i żył przez niejaki czas u tamecznego bpa Jerzego (Georgius), który żywot naszego E’a napisał (fragmenty ap. Socrat. Hist. E. II 9, 10; cf. Sozomen H. E. III 6). Później wrócił do Emezy; † ok. r. 360 w Antjochji. Był w łaskach u cesarza Konstancjusza, który, ile razy udawał się na wojnę przeciw Persom, brał E’a z sobą. Według św. Hieronima (Chronic. Euseb. ad ad. 348), był E. jednym z przywódców partji arjańskiej. Z własnych zaś jego zdań (ap. Theodoret. Dialog. 3) widać, że należał przynajmniej do półarjanów. Z licznych pism jego (pko żydom i pko poganom, pko nowacjanom, 10 ksiąg na list do Galatów i Homilji na Ewangelje) mamy tylko niektóre homilje i po Katenach (ob.) rozrzucone egzegetyczne urywki (wszystkie zebrane w Eusebii Emeseni quae supersunt opuscula graeca, ed. Augusti, Elberf. 1829). Św. Hieronim (De scriptor. eccl. 91, 119, 129) wylicza pisma E’a przeciw żydom i nowacjanom, Hypotheseon in epist. ad Gal. ll 10, i Homiliae in Evangg.; Teodoret (Haeret. fab. l. 1 c. 28) mówi o piśmie przeciw Maaesowi (cf. S. Epiphan. Haeres. 76, 21). Homiliae 10 ad monacbos (Colon. 1631) i razem z niemi pod imieniem E’a wydane przez Jana Gagnejus Homiliae 46 ad populum (Paris 1547; ib. 1561), a przez Andrzeja Schott (w Biblioth. PP., Colon. 1618 t. V) powtórzone, są kompilacją z różnych pisarzy łacińskich (cf. J. C. Thilo, Ueber d. Schriften d. Euseb. v. Alexandr. und des Eus. v. Emisa ein krit. Sendschreiben, Hal. 1832). Kompilatora tych homilji, jako też innych, p. t. Homiliae de Symbolo (w Biblioth. PP. Lugdun. VI 608), nazywają Euzebjuszem gallikańskim. Prawdopodobnie ten sam jest autorem 145 homiliae de tempore et de sanctis (Paris 1554; w Biblioth. Concionat. Lugd. 1588; ap. Combefis, Biblioth.; razem z poprzedniemi homiljami, Paris 1575; w Bibhoth. PP., Lugdun. t. VII). Cf. rozprawę Augusti‘ego w Eusebii Emes. Opuscula, Elberf. 1829: Thilo, Ueber d. Schriften des Euseb. v. Alexandria u. d. E. v. Emesa, Halle 1882. X. W. K. — 5. Euzebjusz samosateński, święty i męcz. (u łaciń. 21 , u greków 22 Czerwca). Został bpem Samosaty w Syryi (r. 361), wówczas właśnie, kiedy większą liczbę stolic bpich zajmowali arjanie. Być może, że E. nim został bpem nie bardzo był gorliwym obrońcą ortodoksyi, lecz historycznie dowieść się nie da, aby sprzyjał arjanom; owszem, zostawszy biskupem, stanął w obronie prawdziwej wiary. R. 360 Eudoksjusza z Antjochii przeniesiono do Konstantynopola. Semiarjanie i eudoksjanie zgromadziwszy się na początku 361 r. w Antjochji, po długim i uporczywym sporze zgodzili się jednomyśluie obrać patrjarchą Melecjusza, kapłana powszechnie dla swych cnót poważanego, lecz którego arjanie i semiarjanie spodziewali się przeciągnąć na swoją stronę. E. pierwszy głosował za Melecjuszem, znając jego prawowierne usposobienie, w jego też ręce złożono oryginalny akt, przyznający stolicę patrjarchalną Melecjuszowi. Gdy Melecjusz,
