26 Gallikanskie swobody. 26 cezji (art. 46). Za osłonę tych swobód służą cztery środki: przyjacielska umowa z Papieżem, placetum regium, apellacja od Papieża do soboru (ob.) i apellacja ab alusu (ob.) (artt. 7 6 — 7 9). W skutek nieprzyjaznego Kościołowi usposobienia legistów francuzkicb, przejętych po większej części zasadami hugonockiemi, artykuły Piotra Pithou otrzymały wysoką powagę. Jakkolwiek były one dziełem prywatnćm, wszakże, jak zapewnia poważny kanclerz d'Aguesseau (f 1 74 9), uważano je za palladjum Francji, a prezydent Henault (w swojóm Abregó chronol. de l'hist. de France a. 15 94) przyznaje tej pracy silę, jeżeli nie powagę prawa. Zdanie nie było wcale przesadne, skoro parlamenty powoływały się na te swobody, jakby na reguły prawa. Gdyby konsekwentnie przeprowadzono je w życie, jedność Francji z Kościołem byłaby zerwana. Na szczęście duchowieństwo innego było usposobienia i na wielu zgromadzeniach swoich wypowiedziało przywiązanie swoje do Stolicy Św., a osobliwie na zgromadzeniu 1625 r., gdzie przyznano nieomylność Papieża. Parlamenty wszakże zachowywały się ciągle podług zasad Piotra Pithou. Ale Pithou postawił tylko twierdzenia, bez żadnych dowodów; można tedy było słusznie pytać, na czem opierają się owe jego „swobody". Prawie pół wieku upłynęło, za nim zadanie to podjął Piotr Dupuy (Puleam/s; ur. 1582, f 1651) pod opieką, jak mówiono, kardynała Richelieu. R. 1638 wyszedł bezimiennie jego Traktat o prawach i swobodach kościoła gallik. (Traites des droits et libertós de l'egl. gallic., Paris 1639 (sic), 2 t. fol.). Drugie wyd. pomnożone, Preuves des libertós, 1651; r. 1652 dołączono do tego Commentaire sur łe traitś des libertós de l'egl. gal. de P. Pithou. Nowe wyd. tego kommentarza sporządził 1715 Lenglet du Fresnoy, 2 t. in-4. R. 1781 wyszło w Paryżu nowe wyd. Traites i Preuves, 3 t. in-f. Wreszcie, Durand de Maillane cały materjał pomnożył i, uporządkowawszy, wydał p. t. Les libertós de l'egl. gal. prouvćes et commentóes etc., Lyon 1771, 5 t. in-4. Tom I zawierał 19 traktatów dawniejszych, ale przez ludzi świeckich pisanych; t. II obejmował dowodzenia i dokumenty. Całość zaś miała na celu poddanie władzy duchownej pod władzę świecką. Sposób dowodzenia był bardzo łatwy. Jeżeli jaki król albo jaki biskup otrzymał przywilej w jakich szczegółowych razach, albo też taki przywilej sobie przywłaszczył, Dupuy podnosił to do zasady i wywodził z tego niezaprzeczone prawo kościoła gallikańskiego. Rozkazem wszakże rady państwa, na przedstawienie biskupów, dzieło Dupuy'a zostało 20 Listop. 16 38 zakazane, a 22 Listop. zebrani właśnie wówczas kardynałowie, arcybiskupi i biskupi wydali list do pozostałych biskupów francuzkich (Epistoła... de damnandis voluminibus inscriptis: Traitós etc., Paris 1639; znajduje się w Proces-Verbaux du clfirgó, Paris 1 769 t. III pieces justif. n. i), potępiający nowe dzieło i nazywający rzekome swobody fałszywemi i here-tyckiemi służebnościami. Parlament jednak innego był zdania: d. 2 3 Marca 16 40 zakazał drukowania i sprzedaży tego listu i wszystkie zawarte w nim cenzury uznał za żadne i nieważne. Gdy nowe tego dzieła wydanie (1651) otrzymało pochlebny bardzo przywilej królewski, zgromadzenie duchowieństwa żaliło się na to i zleciło biskupowi z Lodeve odparcie tych fałszywych swobód. Odparcie to wprawdzie nie przyszło do skutku, ale samo zlecenie dowodzi o niechęci duchowieństwa francuzkiego do „swobód," jakiemi je obdarzano. Gdy dzieło Dupuy'a okazało się po raz pierwszy, Richelieu był w sporze z Papieżem Urbanem YIII. Ambi-
