Gams.—Gandersheim. 45 i obecnych, z dokładnemi datami, ale i literaturę każdej djecezji i prowincji, i spis synodów prowincjonalnych; zaczął Gams wydawać to dzieło od r. 1870. Die\Kirchengeschichte von Spanien, Regensburg 1862 — 64—74, 3 v. Das Jahr des Martertodes der heil. Apostel Petrus und Paulus (ibid. 186 7), zawiera historję obu Apostołów; datę męczeństwa ich podaje: 2 9 Czerw. 6 5 r. dla św. Piotra, a tenże dzień 6 7 r. dla św. Pawła; tłumacz, fran.: Ąnnee du martyre des SS. Apótres Pierre et Paul. trad. de M. tabbe P. Belet, Paris 1867. Wydał ze swemi uzupełnieniami Móhlera, Kirchenge-schichte, Regensburg 1 868—70, 3 v.; tłumacz, franc.: Hist. deFEgl. par J. A. Moehler, publiee par P. Gams, trad. par P. Belet, Paris 186 9, 3 v. Napisał także: Geschich/e der Kirche Christi im 19 Jahrhundert, mit be-sonderer Riicksicht auf Deutschland, Innsbruck 1 854 — 5 6 (skończone r. 1858), 3 tomy, gdzie jest historja Kościoła z lat 1800 —1857. W uzupełnieniu do tego dzieła (t. IV) przełożył z włoskiego: Die Siege der Kirche in dem ersten Jahrzehnt tles Pontifikates Pius IX. Von dem Prie-ster Jakob Margotti (Innsbr. 1860; w tymże roku 2-e wyd. tamże, gdy l-e w kilka tygodniach się rozeszło). Inne dzieła G'a są: Die sieben Worte vom Kreuze (Rottenburg 1845); Ausgang und Ziel der Geschichte (Tubing. 1849); Johannes der Taufer im Gefangnisse (Tubing 1853); Die eilfte Sacular/eier des Martertodes des h. Bonifacius mit geschichtiich. Noti■ zen w. Erórterungen uber die vom h. Bonif. gestifteten Bisthumer, den deut~ schen Episcopat u. die Lage d. kathol. Kirche in d. Gegenwart (Mainz 1855); Katechetische Reden (Regensb. 1862, 2 V.); Die Organisirung des Peterspfen-niges (ib. 186 2); Der Petersp/ennig ais Stiftung (ib. 186 6); Johann Adam Mohler, Lebensgeschichte (Regensb. 1866). X. W. K. Gandersheim (opactwo). Ludolf (Liutolf), hrabia saski, i żona jego Oda w majętności swojej Brunistehuson (Brunesteshusen, później Brunshau-sen) zbudowali 852 r. klasztor dla zakonnic, którego ksienią została pobożna ich córka Hathumoda. W cztery lata później Ludolf, przy pomocy biskupa Altfrida, zaczął budować nowy kościół z klasztorem w pobliskióm miejscu w Gandersheim, dokąd r. 881 zakonnice przeniosły się. Agins, brat Hatkumody, pobożny zakonnik pobliskiego klasztoru Lamspringa, opisuje życie zakonnic, jeszcze w starym klasztorze żyjących (ap. Pertz, Monum. VI). Wszystkie zakonnice, pisze on, wspólnie siadały do stołu, poczem nie wolno było żadnego pokarmu przyjmować; wszystkie nosiły jednakowe ubrania, ani zbyt piękne, ani zbyt nędzne; żadna zakonnica nie mogła z rodzicami albo z gośćmi jadać, ani też rozmawiać, bez pozwolenia; żadna nie miała oddzielnej celi, ani służącej: sypiały wszystkie wo wspólnym dormitarzu i wspólnie modliły się w chórze; ksiądz mógł tylko wchodzić do klasztoru wówczas, gdy go wzywano do chorej. Hathumoda nadto nie jadła nigdy mięsa, nosiła koszule wełniane, z gośćmi i obcymi zazwyczaj w kościele tylko rozmawiała i zakonnicom swoim zalecała szczególniej czytanie Pisma św. Umarła 8 74 r., służąc zapadłym na zarazę swoim zakonnicom; pochowana w starym kościele, obok ojca. Ksienią została siostra jej Gerberga. Król Ludwik II (III) Młodszy, syn Ludwika niemieckiego, ożeniony z Luitgardą, siostrą Gerbergi, na prośbę hrabiów Bruna i Ottona, synów Ludolfa, wziął klasztor gandersheimski pod swoją opiekę, zapewniając przytem godność ksieni dla ich rodziny: „ąuamdiu in illorum progenie aliąua sanctimonialis femina, quam Yitae religio et san-ctarum scripturarum instructio et omnium bonorum morum commendet
