Gaza. 63 valde. Przypuszczają niektórzy, że dwie były Gazy: stara i nowa; że pierwsza, po zburzeniu przez Aleksandra W., już się więcej nie podniosła, a obok niej powstała druga, nowa G., o której mowa w historji Macha-beuszów i późniejszej, i że do dawnej Gazy stosuje się, co mówi Act. 8, 2 6: „drogę, która od Jeruzalem bieży ku Gazie: ta jest spustoszała" ijri rijv óSov... się TaCav: aorr) iattv epr^yją. Lecz o istnieuiu drugiej Gazy nie wie żaden z pisarzy. Strabon (1. c.) mówi tylko i to sam jeden, o spustoszeniu całkowitćm Gazy, nie o odbudowaniu; inni zaś inaczej podają. Słowa zaś ś. Łukasza: ta jest spustoszała, odnoszą się do drogi, jak to ma i syryjski tłumacz, nie do G.; gdyby bowiem do G. się odnosiły, należałoby powiedzieć: aoir] eativ Ł'pi)ji.oę (Kuinoel, Comment. ad Act. 8, 2 6). Zdaje się przeto, że z Gazy wychodziły 2 drogi: jedna, mniej uczęszczana, do Jerozolimy; druga, będąca traktem handlowym, od pustyni szła wprost do równiny Jezrael i jeziora Genezaret, a anioł kazał ś. Filipowi udać się pierwszą na spotkanie eunucha etjopskiego. Za Gessjusza Florusa (r. 65 po Chr.) powstańcy żydowscy napadli rzymian i spustoszyli G. ogniem i mieczem (Jos. Flav. De bel. jud. II 18, i). Adrjan, poskromiwszy drugie powstanie żydowskie (13 8 r.), kazał sprzedawać jeńców na rynku G. (Chroń. Pasch. I 17 4). Blisko G. jest port en Nesleh, dawne Majuma, od egipsk: ma—miejsce, i jom—morze; według Hitzig'a (Die Phi-listder s. 6 2) od sanskryckiego: maj—okręt, i urna—-przystań. Że zaś i przy Askalonie był port tegoż nazwiska (Majuma), przeto port Gazy nazywał się Matoo(j.a FaC^ę. Tak G. jak Majuma miały swoich bpów. Według Doroteusza z Tyru miał być Filemon (ob.) pierwszym biskupem Gazy. Ok. r. 311, za Djoklecjana, poniósł męczeństwo św. Sylwan, bp Gazy (Bolland. Acta SS. 4 Mai. I 468 i 792); bp Asklepjusz był na soborze nicejskim (325) i sardyckim (347); Irenjon na synodzie antjo-cheńskim 363 r.; Porfirjusz na diospolitańskim 415; Natiras należał do sądu pko Nestorjuszowi w Kpolu i był 45 1 na soborze chalcedońskim; Marcjan r. 536 na synodzie jerozolimskim. Pomimo tego G. była jednym z głównych siedlisk poganizmu. A lubo Konstantyn W. kilka świątyń pogańskich kazał zamknąć, lub na kościoły obrócić, przecież za wspomnianego Porfirjusza było tam jeszcze 8 świątyń bałwochwalczych, między któremi jedna, poświęcona miejscowemu bóstwu Marnion (Pan nasz), przewyższała inne (Marcus, djakon Porfirjusza, w żywocie tegoż św. c. 8, 9). Majuma zależną była z początku od G., lecz za przywiązanie do wiary chrześcjańskiej nadał jej Konstantyn W. prawo miejskie (jus civi-tatis) i uczynił niezależną od G. Na cześć Konstancjusza (syn Konstantyna W.) Majuma przybrała imię Constantia, i od tego zapewne czasu Majuma, będąc miastem oddzielnem, poczęła mieć swoich bpów i swoje duchowieństwo. Juljan apostata (ok. 3 60 r.) odebrał jej imię Konstancji i magistrat, a poddał nazad pod magistrat wiernego poganizmowi miasta Gazy. Biskupi Gazy na mocy tego chcieli zająć Majumę pod swoją juryzdykcję, za czasów Sozomena (w V w.); lecz synod prowincjonalny oparł się temu, chcąc aby przynajmniej pod względem kościelnym Majuma nie traciła praw swoich, kiedy pozbawioną była cywilnych za stałość w wierze (Sozomen, Ilist. E. V 3. cf. 9. VII 28). Znajdujemy też na soborze efezkim (431 r.) Pauljana, bpa Majumy gazejshiej. Wracając do Gazy, cesarzowa Endoksja, żona Arkadjusza, zachęciła bpa Por-
